Młodojewo – kościół pw. św. Mikołaja

PRACE KONSERWATORSKIE TRYPTYKU

Tryptyk z kościoła pw. św. Mikołaja w Młodojewie przedstawia sceny związane z Męką Pańską i Zmartwychwstaniem. Podobrazie i ramy wykonano z drewna lipowego, zaś warstwę malarską techniką tłustej tempery. W pierwszej fazie naszkicowano ciemną farbą pędzelkiem kontury postaci i szat. Podczas malowania malarz zmienił częściowo układ elementów. Obrazy wykańczano używając spoiwa olejnego. Został częściowo pozłocony i posrebrzony z punkowymi ornamentami.

Stan zachowania wskazuje na wcześniejsze prace renowacyjne, podczas których polichromia ram została wtórnie scalona kolorystycznie, złocenia i srebrzenia uzupełniono złotem w proszku oraz srebrem płatkowym. W niektórych partiach złocenia zostały przetarte. Najbardziej zniszczone są skrzydła rewersu, co spowodowane było kontaktem z lakierem boazerii. W kwaterach tych widoczne są największe ubytki warstwy malarskiej. Widać liczne spękania i odspojenia zaprawy w miejscach łączenia listew. Oryginalna warstwa malarska pokryta jest siatką spękań oraz widoczne są na niej drobne ubytki. Obrazy wykonano używając spoiwa olejnego, który silnie pożółkł. Deski uległy odkształceniu, przez co obrazy wysuwają się nieznacznie z ram.

Celem prac konserwatorskich i restauratorskich jest zabezpieczenie obiektu przed dalszymi procesami destrukcji oraz przywrócenie mu walorów artystycznych i ekspozycyjnych.

Prace konserwatorskie rozpoczęto od sporządzenia dokumentacji fotograficznej i opisowej zastanego stanu. Wykonano zdjęcia w świetle UV najbardziej zniszczonych kwater. Po demontażu obiekt oczyszczono z zabrudzeń powierzchniowych, następnie usunięto zbielały werniks. Odspojenia zaprawy podklejono, ubytki zaprawy uzupełniano kitami kredowo-klejowymi.

Oryginalną warstwę malarską zabezpieczono werniksem retuszerskim. Zrekonstruowano złocenia i srebrzenia na bolus, użyto 23 ¾ kt złota płatkowego i srebra w proszku. Srebra zabezpieczono szelakiem. Złocenia postarzono mechanicznie i naniesiono na nie płynną woskową patynę bitumiczną. Wykonano retusze warstwy malarskiej, następnie obrazy i ramy pokryto satynowym werniksem końcowym. Etapem końcowym było zmontowanie ponownie obiektu oraz wykonanie dokumentacji powykonawczej.

PRACE KONSERWATORSKIE RZEŹBY CHRYSTUS FRASOBLIWY

Drewniana rzeźba Chrystusa Frasobliwego z kościoła pw. św. Mikołaja w Młodojewie powstała w XVI wieku. Pod względem konstrukcyjnym jest w stosunkowo dobrym stanie, w dolnych partiach znajdują się pojedyncze ślady po drewnojadach oraz występują pojedyncze ubytki w strukturze drewna m.in. we fragmentach włosów, koronie cierniowej, brakuje kciuka lewej dłoni oraz fragmentu kamienia.

Natomiast znacznie gorzej zachowana została polichromia rzeźby, na którą składają się liczne przemalowania. Kolejne warstwy farb, w tym również olejnych, mocno zatarły precyzję wykonania powierzchni, zacierając wiele detali rzeźbiarskich. W niektórych miejscach warstwa malarska była silnie przetarta i uszkodzona, odsłaniając surowe drewno.

Celem konserwacji jest zahamowanie procesów destrukcji obiektu poprzez wykonanie prac zabezpieczających i wzmacniających drewno oraz znajdującej się na nim pierwotnej polichromii.

Przed przystąpieniem do prac konserwatorskich najpierw wykonano badania stratygraficzne, które ujawniły, że rzeźba pokryta była siedmioma warstwami technologicznymi. Kolejnymi badaniami było wykonanie zdjęć rentgenowskich oraz zdjęć pod promieniami UV.

Nie ujawniły one oryginalnych szesnastowiecznych złoceń, zatem odstąpiono od ich rekonstruowania, gdyż obecne były zdecydowanie elementem wtórnym. Podczas komisji konserwatorskich ustalono również, że nie będą odtwarzane brakujące fragmenty rzeźby i polichromii. Przyjęto koncepcję konserwacji zachowawczej, zabezpieczającej pierwotną substancję obiektu.

Pierwszym etapem prac konserwatorskich było wzmocnienie odwarstwiających się fragmentów gruntu polichromii za pomocą kleju, następnie przystąpiono do usuwania wtórnych przemalowań. Podczas usuwania ich z czubka głowy, odsłonięto miejsce, które najprawdopodobniej można określić jako depozytorium. Jest to rodzaj okrągłego niewielkiego otworu zamkniętego kołkiem. Przypuszczalnie pierwotnie mogła być w tym miejscu przechowywania hostia (?).

Dalsze prace polegały na zabezpieczeniu stabilności rzeźby, poprzez odtworzenie brakującego fragmentu podstawy oraz wykonanie wklejki w lewej jego części. Rzeźbę poddano zabiegom dezynfekcji. Decyzją komisji konserwatorskiej było scalenie tylko nielicznych fragmentów polichromii, w celu wygubienia mocnego kontrastu (w kilku miejscach warstwa malarska była tak silnie zniszczona, że widoczne było surowe drewno). Założono cienki grunt kredowy, na który nałożony został retusz naśladowczy. Rzeźbę zabezpieczono werniksem końcowym.