Efekty projektu
Września – kościół pw. św. Krzyża
PRACE KONSERWATORSKIE POLICHROMII STROPU I ŚCIAN
W kościele pw. św. Krzyża we Wrześni przeprowadzono prace konserwatorskie polichromii, która pokrywa ściany i strop obiektu. Najstarsza odsłonięta została jedynie w niewielkich fragmentach, przedstawia zacheuszki i draperię, powstała w latach 1770-1780. Również w XVIII wieku powstały polichromie stropu przedstawiające scenę „Przemienienia Pańskiego na Górze Tabor”. Obecnie dominujące przedstawienie ścian, będące namalowaną dekoracją architektoniczną, powstało w 1851 roku.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/IMG_2605-1-1024x683.jpg)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Wrzesnia4-—-kopia-939x1024.jpg)
Polichromia ścian wykonana w technice temperowej bezpośrednio na podłożu drewnianym. Po wstępnych badaniach konserwatorskich ustalono, że powierzchnie ścian zostały przemalowane. W licznych miejscach widać odspojenia i złuszczenia warstwy malarskiej. Duże powierzchnie ścian zostały osłabione przez działalność kołatka, widać ubytki w strukturze drewna.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.10.50-1024x758.png)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.09.56-1-1024x757.png)
Zauważalne są również mechaniczne ślady po śrubach i gwoździach. Stan drewna wymaga impregnacji, a warstwa malarska wzmocnienia po oczyszczeniu z przemalowań. Polichromia stropu również wykonana jest w technice temperowej. Wcześniejsze konserwacje spowodowały znaczne jego wyświecenie powierzchni. Całość jest zabrudzona i nieczytelna. Widoczne przetarcia w warstwie malarskiej, przypuszczalnie spowodowane zaciekaniem stropu przez nieszczelny dach.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.06.18-1024x769.png)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.07.14-1-1024x761.png)
Prace konserwatorskie rozpoczęto od przeprowadzenia dokładnych oględzin obiektu kładąc nacisk na określenie stanu ich zachowania z wyodrębnieniem miejsc zaatakowanych przez drewnojady i z oznaczeniem miejsc aktywnych. Wykonano zdjęcia stanu zachowania z udokumentowaniem problemów konserwatorskich. Następnie wykonano próby związane z wybraniem odpowiednich rozpuszczalników, które pozwoliły na oczyszczenie powierzchni zabytkowych, zdjęcie przemalowań, reaktywowanie starych werniksów czy chemiczne usuwanie wtórnych uzupełnień. Wykonano również badania na konsolidację i wzmocnienie warstw zabytkowych w obiekcie. Poddano analizie wykonane próby i wybrano określony zestaw rozpuszczalników i środków do konsolidacji warstw zabytkowych.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.08.03-e1548945429454-767x1024.png)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.11.26-1024x761.png)
Wszystkie powierzchnie zabytkowe poddano wstępnym zabiegom związanym z ich odkurzeniem i oczyszczeniem. Z uwagi na znalezione podczas oględzin obiektu aktywne miejsca żerowania drewnojadów (spuszczel pospolity) poddano kościół zabiegowi fumigacji czyli zabiegowi polegającemu na gazowym wyeliminowaniu drewnojadów ze struktury drewna oraz drewnianych ołtarzy.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.02.05-1024x763.png)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.03.20-1-1024x753.png)
Kolejnym krokiem było przystąpienie do zdejmowania brudnej, błyszczącej, pociemniałej warstwy syntetycznego werniksu oraz partii przemalowań w powierzchni sufitu. Zabieg powtarzano trzykrotnie, zaś w niektórych przypadkach nawet pięciokrotnie. Usunięto również pociemniałe retusze. Niestety nie udało się w pełni wyekstrahować wybłyszczenia z powierzchni polichromii stropu na skutek doskonałej penetracji werniksu w głąb struktury malowidła. Jego całkowite usunięte doprowadziłoby do zniszczenia polichromii. Ściany również oczyszczono i wzmocniono polichromię żelatyną metodą spryskiwania. W miejscach ubytków występujących w warstwie drewnianego podłoża położono kity strukturalne z domieszką trocin. Powierzchnie wypełnione kitem opracowano stosownie do powierzchni oryginalnych.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.13.18-1024x761.png)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-31-15.12.42-1024x764.png)
Kolejnym etapem było uzupełnienie warstwy malarskiej. W przypadku polichromii znajdującej się na suficie wykonano retusz naśladowczy w połączeniu z miejscową rekonstrukcją. Wcześniej przemyte partie scalono kolorystycznie bez wykonywania rekonstrukcji postaci. Punktowanie opracowano w technice żywicznej. Ze względu na niewielkie wybłyszczenia (pozostałości po wcześniejszej konserwacji z 1971 roku) nie zastosowano dodatkowej warstwy werniksu. Zabezpieczono natomiast partie, na której wykonano retusze bądź rekonstrukcje.
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/Wrzesnia6-1024x683.jpg)
![](http://drewnianezabytki.pl/wp-content/uploads/2019/01/IMG_2589-1-1024x694.jpg)
Na ścianach ubytki w wyprawie malarskiej opracowano w technice temperowej, przy zastosowaniu kreski jako znaku graficznego. Z uwagi na bezpieczeństwo dolnych partii polichromii ścian zabezpieczono werniksem matowym. Etapem końcowym prac konserwatorskich jest wykonanie dokumentacji powykonawczej.