Efekty projektu

PRACE KONSERWATORSKIE POLICHROMII STROPU I ŚCIAN

W kościele pw. św. Krzyża we Wrześni przeprowadzono prace konserwatorskie polichromii, która pokrywa ściany i strop obiektu. Najstarsza odsłonięta została jedynie w niewielkich fragmentach, przedstawia zacheuszki i draperię, powstała w latach 1770-1780. Również w XVIII wieku powstały polichromie stropu przedstawiające scenę „Przemienienia Pańskiego na Górze Tabor”. Obecnie dominujące przedstawienie ścian, będące namalowaną dekoracją architektoniczną, powstało w  1851 roku.

Polichromia ścian wykonana w technice temperowej bezpośrednio na podłożu drewnianym. Po wstępnych badaniach konserwatorskich ustalono, że powierzchnie ścian zostały przemalowane. W licznych miejscach widać odspojenia i złuszczenia warstwy malarskiej. Duże powierzchnie ścian zostały osłabione przez działalność kołatka, widać ubytki w strukturze drewna.

Zauważalne są również mechaniczne ślady po śrubach i gwoździach. Stan drewna wymaga impregnacji, a warstwa malarska wzmocnienia po oczyszczeniu z przemalowań.  Polichromia stropu również wykonana jest w technice temperowej. Wcześniejsze konserwacje spowodowały znaczne jego wyświecenie powierzchni. Całość jest zabrudzona i nieczytelna. Widoczne przetarcia w warstwie malarskiej, przypuszczalnie spowodowane zaciekaniem stropu przez nieszczelny dach.

Prace konserwatorskie rozpoczęto od przeprowadzenia dokładnych oględzin obiektu kładąc nacisk na określenie stanu ich zachowania z wyodrębnieniem miejsc zaatakowanych przez drewnojady i z oznaczeniem miejsc aktywnych. Wykonano zdjęcia stanu zachowania z udokumentowaniem problemów konserwatorskich. Następnie wykonano próby związane z wybraniem odpowiednich rozpuszczalników, które pozwoliły na oczyszczenie powierzchni zabytkowych, zdjęcie przemalowań, reaktywowanie starych werniksów czy chemiczne usuwanie wtórnych uzupełnień. Wykonano również badania na konsolidację i wzmocnienie warstw zabytkowych w obiekcie. Poddano analizie wykonane próby i wybrano określony zestaw rozpuszczalników i środków do konsolidacji warstw zabytkowych.

Wszystkie powierzchnie zabytkowe poddano wstępnym zabiegom związanym z ich odkurzeniem i oczyszczeniem. Z uwagi na znalezione podczas oględzin obiektu aktywne miejsca żerowania drewnojadów (spuszczel pospolity) poddano kościół zabiegowi fumigacji czyli zabiegowi polegającemu na gazowym wyeliminowaniu drewnojadów ze struktury drewna oraz drewnianych ołtarzy.

Kolejnym krokiem było przystąpienie do zdejmowania brudnej, błyszczącej, pociemniałej warstwy syntetycznego werniksu oraz partii przemalowań w powierzchni sufitu. Zabieg powtarzano trzykrotnie, zaś w niektórych przypadkach nawet pięciokrotnie. Usunięto również pociemniałe retusze. Niestety nie udało się w pełni wyekstrahować wybłyszczenia z powierzchni polichromii stropu na skutek doskonałej penetracji werniksu w głąb struktury malowidła. Jego całkowite usunięte doprowadziłoby do zniszczenia polichromii. Ściany również oczyszczono i wzmocniono polichromię żelatyną metodą spryskiwania. W miejscach ubytków występujących w warstwie drewnianego podłoża położono kity strukturalne z domieszką trocin. Powierzchnie wypełnione kitem opracowano stosownie do powierzchni oryginalnych.

Kolejnym etapem było uzupełnienie warstwy malarskiej. W przypadku polichromii znajdującej się na suficie wykonano retusz naśladowczy w połączeniu z miejscową rekonstrukcją. Wcześniej przemyte partie scalono kolorystycznie bez wykonywania rekonstrukcji postaci. Punktowanie opracowano w technice żywicznej. Ze względu na niewielkie wybłyszczenia (pozostałości po wcześniejszej konserwacji z 1971 roku) nie zastosowano dodatkowej warstwy werniksu. Zabezpieczono natomiast partie, na której wykonano retusze bądź rekonstrukcje.

Na ścianach ubytki w wyprawie malarskiej opracowano w technice temperowej, przy zastosowaniu kreski jako znaku graficznego. Z uwagi na bezpieczeństwo dolnych partii polichromii ścian zabezpieczono werniksem matowym. Etapem końcowym prac konserwatorskich jest wykonanie dokumentacji powykonawczej.